5 - शिष्यवृत्ती समानार्थी शब्द -Synonyms

समानार्थी शब्द 

अभिनेता   - नट 

अपराध = गुन्हा                         

अग्नी - आग, अनल,पावक,वन्ही, विस्तव

अत्याचार = अन्याय, जुलूम

अचल = स्थिर, शांत, पर्वत

अपाय = त्रास, इजा

अमृत = पीयूष, सुधा, संजीवनी

अवचित - एकदम, अचानक

अवर्षण = दुष्काळ (पाऊस न पडणे)

अविरत - सतत, अखंड

अनर्थ - अरिष्ट, संकट

अरण्य = रान, वन, कानन,विपिन,जंगल

अहंकार - गर्व, घर्मेंड

आई-माता, जननी, माउली, माय,मातोश्री, जन्मदात्री

आरसा = दर्पण

आकाश= गगन, नभ, अंबर, व्योम,खग, आभाळ

आयुष्य - जीवन

आनंद - हर्ष, मोद, तोष, आमोद

आश्चर्य - नवल, अचंबा

आज्ञा = आदेश,हुकूम

आपत्ती - संकट

आसन = बैठक

आस = इच्छा, मनीषा

आसक्ती = लोभ, हव्यास

अंग- शरीर, तनू, काया, देह

अंगार = निखारा

अंत - शेवट, अखेर

अंतरिक्ष अवकाश

इहलोक - मृत्युलोक

इशारा - सूचना, खूण

इंद्र - सुरेंद्र, देवेद्र

उणीव = कमतरता, न्यून, न्यूनता

उपवन = बगीचा.उद्यान,वाटिका

उदर = पोट

उदास = खिन्न, दुःखी

उत्कर्ष - भरभराट

उपद्रव = त्रास, छळ

 ऊर्जा = शक्ती

एकजूट = एकी, ऐक्य, एकता

ऐश्वर्य - श्रीमंती, वैभव

औक्षण = ओवाळणे

कष्ट - श्रम, मेहनत

करमणूक - मनोरंजन

कट = कारस्थान

कटी = कंबर

कठोर = निर्दय, निष्ठुर

कनक = सोने, कांचन, हेम, सुवर्ण

कमळ = पंकज, अंबुज,राजीव,पुष्कर, पद्म, सरोज, कुमुदिनी

कपाळ = ललाट, भाल, मस्तक

काठ = तीर, किनारा, तट

कान = कर्ण, श्रवण, श्रोत्र

कावळा = काक, एकाक्ष, वायस

काष्ठ = लाकूड

किल्ला = गड, तट, दुर्ग

किमया = जादू, चमत्कार

कुटी - झोपडी

कृपण = कंजूष, चिकू

कृश = हडकुळा

खडक = खूप मोठा दगड, पाषाण

खटाटोप = प्रयत्न, मेहनत, धडपड

खग - पक्षी, विहग, अंडज, 

खड़ग - तलवार

खेडे- गाव, ग्राम

खंत - खेद, दुःख

ख्याती = प्रसिद्धी, कीर्ती 

गवई=  गायक

ग्रंथ = पुस्तक

गनीम - शत्रू, अरी

गणपती = गजानन, लंबोदर, विनायक गौरीसुत, प्रथमेश गणराज, अमेय गजवदन, गौरीनंदन, एकदंत,

गरुड = खगेंद्र, द्विजराज, वैनतेश

गृहिणी - घरधनीण

गाणे = गीत

गाय = धेनू, गो, गोमाता

ग्रोष्ट = कथा, कहाणी

गौरव - सत्कार

गंध - वास,परिमळ

घर - सदन, गृह, निवास, भयन निकेतन आलय

घोडा = हय, अश्व, तुरग, वारु

चेहरा = तोंड, मुख, वदन, आन

चौफेर - चहूकडे, सर्वत्र, 

चंद्र = रजनीनाथ, शशांक,सोम, निशानाथ, इंदू, सुधाकर

चांदणे - कौमुदी, ज्योत्स्ना,

छडा = शोध, तपास

छंद = नाद, आवड 

जयघोष  जयजयकार

जिन्नस - पदार्थ

जिव्हाळा - माया, प्रेम, ममता

जीर्ण - जुने

ज्येष्ठ  - मोठा , वरिष्ठ

झाड= वृक्ष, तरू, पादप, द्रम

झुंबड - गर्दी , रीघ थवा

झुंज - लढा, संग्राम, संघर्ष

झेंडा - ध्वज, निशाण, पताका

झोका - हिंदोळा

टंचाई - कमतरता

 ठेकेदार= कंत्राटदार, मक्तेदार

डोके =मस्तक, शिर, माथा

डोंगर  - पर्वत, नग, शैल, अचल

डोळे = चक्षु , नयन, नेत्र, लोचन

ढग = मेघ, जलद, अभ्र, अंबुद पयोद

ढीग =रास

तलाव = कासार, सारस, तटाक, तळे

तरुण = जवान, युवक

तारे- तारका, चांदण्या, नक्षत्रे

तारू = जहाज, गलबत

तिमिर - अंधार, काळोख

तृषा = तहान, लालसा

तृण - गवत

तुरुंग = कारागृह, कैदखाना,बंदीखाना

थंड= शीत, गार, शीतल

थवा = समुदाय, घोळका, गट,चमू, जमाव

दंत = दात 

दंडवत =नमस्कार

दास - चाकर, नोकर

दारा - बायको, पत्नी

दानव - राक्षस, दैत्य, असुर

दागिना - अलंकार, भूषण

दीन - गरीब

दुनिया - जग

दुर्दशा  -दुरवस्था 

देव  - सुर, ईवर, ईश  परमेश

|धरती - धरणी, पृथ्वी वसुधर वसुधा, मही, भूमी, अवनी, रसा

धवल = पांढरे , शुभ्र 

धनुष्य  = चाप तीरकमठा कोदंड,

धन  = पैसा, संपत्ती. द्रव वित्त संपदा

नगर = शहर, पूर, पुरी

नजराणा - भेट, उपहार

नवनीत - लोणी

नदी - सरिता, तटिनी,जीवनदायिनी

राजा =  भूप भूपती भूपाळ नरेश, महीपती नृप नाथ , स्वामी

नारळ =श्रीफळ, नारिकेल

निर्जन - ओसाड

निर्झर - झरा

निर्मळ - स्वच्छ

नीच=  तुच्छ, अधम, 

नेता - नायक, पुढारी 

नौदल -आरमार

पशू - प्राणी, जनावर, श्वापद 

पती- नवरा, भ्रतार 

पर्वत - नग, अद्री, गिरी. अचल 

परिमल - सुवास, सुणंध

पाणी -जल, पय, उदक  वारी, नीर सलील, जीवन

पान - पर्ण, पत्र, पल्लव

पोपट राधू, रावा, शुक, कीर

पंक - चिखल

पंक्ती - रांग, ओळ, पंगत

पंडित - शास्त्री, विद्वान, बुदधिमान

प्रकाश - उजेड, तेज

प्रजा - लोक, रयत, जनता

प्रपंच - संसार

प्रतीक - चिन्ह, खूण

प्रताप - पराक्रम, शौर्य

प्राचीन = पूर्वीचा, पुरातन, जुनाट

प्रात:काळ - सकाळ, उषा, पहाट

प्रेम = माया, लोभ, स्नेह

फूल - पुष्प, सुमन, कुसुम, सुम

बहर=  हंगाम, सुगी

बक =  बगळा

बाप = वडील, पिता, जनक,

जन्मदाता =, तात

बांधेसूद - रेखीव, सुडौल

बेढब - बेडौल

बैल - वृषभ, पोळ, खोड

बंधन - निर्बंध , मर्यादा

बंधू- भाऊ, भ्राता

ब्रीद - बाणा. प्रतिज्ञा

भगिनी - बहीण

भरवसा - विश्वास, खात्री

भार - ओझे

भान- शुद्ध, जागृती

भाऊबंद = नातेवाईक, आप्त,सगेसोयरे

भुंगा - भ्रमर, भृंग, अलि,मिलिंद

भू- जमीन, धरा, भूमी,धरणी, धरित्री

फरक, भिन्नता भेद

भेकड - भित्रा, भ्याड, भीरू.

महिमा - थोरवी, मोठेपणा,

मनसुबा  - बेत, विचार

मकरंद = मध

मलूल - निस्तेज

मंदिर = देऊळ, देवालय

मयूर = मोर

मत्सर - दवेष, असूया

मार्ग - रस्ता, वाट, पथ, सडक

मानव = मनुष्य, माणूस, नर, मनुज

मासा - मीन, मत्स्य

मित्र = दोस्त, सवंगडी , साथीदार,सोबती, स्नेही

मुलामा - लेप

मुलगा = सुत, पुत्र, तनय, नंदन,लेक, आत्मज

मुलगी = तनया, दुहिता, कन्या,तनुजा, लेक,सुता, पुत्री,आत्मजा

मूषक - उंदीर

मेष - मेंढा

मोहिनी - भुरळ

मौज = मजा, गमत

मंगल - पवित्र

याचक - मिकारी

यातना - दुख, वेदना

यान = अंतराळवाहन

युवती - तरणी

रात्र = रजनी, यामिनी, निशा, रात

रूक्ष - कोरडे, नीरस

रोष - राग

रंक - गरीब

लढा = लढाई, संघर्ष

लाज = शरम, भीड

लाडको = आवडता

लावण्य =सौंदर्य

वर = नवरा, पती, भ्रतार

वंदन = नमस्कार, प्रणाम, नमन,अभिवादन, प्रणिपात

वर्षा - पाऊस, पावसाळा

वचक - धाक,दरारा

वत्स = वासरू  बालक

वारा = वायू, वात, अनिल, मरुत,

वासना- इच्छा 

वाली - रक्षणकता, कैवारी 

वायदा = करार

विलंब - उशीर

विमल - निष्कलंक, निर्मळ

विवंचना - काळजी, चिंता

विद्रूप - कुरूप

विनय नम्रता

विस्तृत - विशाल, विस्तीर्ण

विस्मय  - आश्चर्य, नवल

विलग= सुटे, अलग

विषण्ण - खिन्न, कष्टी

वीज - चपला, चंचला, तडिता,

बिजली, सौंदामिनी, विद्युत,

वेश - पोशाख

व्यथा - दुख

व्रण - खूण, क्षत

व्याकूळ - दुःखी, कासावीस

शव = प्रेत

शक्ती - बळ, जोर, ताकद, सामर्थ्य,ऊर्जा

शर - बाण, तीर, सायक

शत्रू - अरी, रिपू, वैरी

शेज - विछाना, अंधरूण, शय्या

शिकारी = पारधी

शिक्षक - गुरुजी, गुरू, मास्तर

शीघ्र = जलद

शीण = थकवा

शिकस्त = पराकाष्ठा

सज्जन= संत

समाधान - आनंद, संतोष

समुद्र - सागर, सिंधू, रत्नाकर,जलधी, पयोधी, जलनिधी

समय = वेळ

साप - सर्प, भुजंग, अही

संहार - नाश, विनाश, सर्वनाश,विध्वंस

स्वच्छ = नीटनेटका, निर्मळ, 

स्तुती -प्रशंसा, कौतुक

साधू- संन्यासी

साथ - सोबत, संगत

सुगम - सुलभ, सोपा, सुकर

सुरेल - गोड

सुंदर - सुरेख, छान, देखणे

सीमा - वेस, मर्यादा, शीव

सेवक - दास, नोकर

सैन्य - फौज, दल

संघ - गट, चमू, समूह

संशोधक - शास्त्रज्ञ

संदेश - निरोप

संकल्प- बेत, मनसुबा

स्वामी - धनी, मालक

स्वेद - घाम, घर्म

सूर्य - रवी, भास्कर, भानू, अदि दिनमणी, दिनकर,वासरमणी, मार्तड, मित्र

संग्राम - युद्ध, समर, संगर, 

सिंह - वनराज, केसरी,

स्त्री - महिला, वनिता, नारी, कामिनी

हताश = निराश

हरिण = मृग, सारंग, कुरंग

हत्ती - गज, कुंजर

हात - कर, हस्त, पाणि, भुजा.

हिम - बर्फ

हिमत - धैर्य, धाडस

हुशार - चंतुर, चाणाक्ष

होडी - नाव, नौका, तर

क्षत  - जखम, व्रण, इजा

क्षमा - माफी

क्षयं - झीज, ऱ्हास 

क्षीण - अशक्त

क्षीर - दूध

क्षुधा  - भूक